Lastenboek van verbouwing St.Martinuskerk (1829)

Door de bevolkingstoename in het begin van de 19°eeuw wordt de St.Martinuskerk te Ronse te klein. Er dringen zich vergrotingswerken op. In 1823 wordt architect Roelandts uit Gent aangesteld om deze werken te leiden. Hieronder vind je het lastenboek dat door hem werd opgesteld voor de uitbreidingswerken in 1829.
 

Voorwaarde

Waar op zullen worden aanbesteed onder nadere goed-keuring de uittevoeren werkingen tot het verbouwen en vergrooten een gedeelte der parochiale kerk van den H. Martinus  te Ronsse.

Stad Ronsse   Provincie Oostvlaanderen

Vergrooten der Parochiale kerk

Van den H.Martinus

Bestek en voorwaarde waar op zullen worden aanbesteed onder nadere goedkeuring de uittevoeren werken tot het verbouwen en vergrooten een gedeelte der parochiale kerk van den H.Martinus te Ronsse

Dit bestek heeft twee afdeelingen

De eerste bevat de algemene beschrijving der uittevoeren werken, aard, hoedanigheid en getal der benoodigde bouwstoffen, de maak, gewigt en wijze van uitvoering. De twee bevat de algemeene conditien en voorwaarden der besteeding

1°Afdeeling

Algemeene beschrijving der werken

Art 1

De uittevoeren werken bestaan

1.      In de afbraak van het bestaande gedeelte koor, sacristije en kerken, raadkamer als mede den scheijnmuur van den aanpalende tuin, het ontgraven en vervoeren van den overtalligen grond en tuin, alle de daar van voortkomende materialen blijven in vergading van gezeijde werken, d.. dat den aannemer tendur geen vergeld zal bekomen.

2.      In het leggen der fundamenten van alle de nieuwe te maken metselwerken, opstand in uren gewelven separatien enz

3.      In het leveren en plaatsen eene plinthe in met hardsteen of doornijksche zetarduin, rond het gedeelte der onderkerk of krocht, en eene plinthe buiten de kerk gelijkvloers.

4.      Leveren en bekappen, en plaatsen van den Escossinsche bouwsteen

5.      Maken en plaatsen van den timmer en schrijnwerk in eijkenhout, schalenberk en roode memel...

6.      Levering en plaatsen van ijzer en loodwerken

7. Beglazen der vensterramen en verfwerk

8. Bezet en plakwerken, trekken der kroonlijsten kapitalen en pedasters in pleister

9. En het leijwerk

Art 2

Metzelwerken

De metzelwerken bestaan in de hier onder beschreven gedeelten. Leggen der fondamenten zoo van de zijde …,agterger.. en binne muren van het ondergedeelte of  krocht der kerk t’zaam dien door dander gemeten een omtrekkelde lengde van 130 ellen 1,50 hoog en 1,20 dik. De twee gedeelte muur der zijgevel gelijk vloers met de kerk t’zaam lank 18 ellen, hoog 3.50 op 0.72 dik. De agtergevel tusschen de kerk en krocht lank 11 ellen hoog 4.80 en 0.72 dik. De gedeeltens buitenmuur onderde kerk vergaderkamer en sacristije na aftrok der opening lank 16 ellen hoog 4.80 en 0.72 dik.

Agtergevel van den koor lank 12 ellen hoog 4.80 en 1.00 dik. De twee gewelven boven de vergaderkamer en sacristije t’zaam 12 ellen lang 6 ellen breed 0.36 dik Het gewelf onder den koor of middendeel der krocht lang 8 ellen 8 ellen breed dik 0.36 duimen.

Opstands muren gelijkvloers met de kerk

De buytenmuren der sacristijen vergaderkamer lang 21 ellen hoog 5.70 en dik 0.36 den omloop van alle de opstands muren der kerk en koor ter hoogte der alve ronde vensters t’zaam lank 96 ellen hoog 7.40 en 0.72 dik.

Alle de gedeeltens muren van aan de alve ronde vensters tot boven. De gewelven t’zaam lank 46 ellen hoog 2.50 dik 0.72 d. De drij bovenste gedeeltens van den koor genomen van boven de vensters gewelven tot aan de strekkende kroonlijst lank 22 ellen hoog 3.40 en 0.72 dik.

De drie driehoekige gedeeltens de hellinge van het dak, zoo boven den koor als boven de plaats der zijde altaren t’zaam lank 21 ellen hoog 1.50 en 0.48 dik. De twee driehoekige gedeeltens boven de venster-ramen der zijde vleugels t’zaam lank 17 ellen hoog 1.10  0.48 dik

Alle de gedeeltens der schrijde muren tusschen de bestaande kerk en aan te bouwen gedeeltens t’zaam lank 21.80 hoog 3.30 en 0.48 dik.

Gewelven

De zes ribbe gewelven rustende op de kolommen en buiten muren t’zaam 80 ellen lank, breed 2.20 en 0.30 dik. De vijf vakken der kerk gewelven t’zaam lank 30.40 breed 9.30 en 0.16 dik. Het gewelf van den koor lank 9.30 breed 9.30 en 0.16 dik. De twee gewelven der sacristije en vergaderkamer lank 14 ellen breed 7 ellen 0.16 dik

Art 3

De te gebruiken …steen zal moeten zijn de best in zijn soort, wel gevormd goed doorbakken digt van stoffe, klinkende niet verbrand, zonder wanbak en doorgaans van den klaar-bruin kleur, en zal niet minder mogen hebben als 23 duim in lengte 11 D. breedte op 05 d.dik houdende. Onderling dezelve maate tot bekomen van een goed verband.

Art 4

Alle de gewelven, de strekkende boven de vensters en deuren als wel alle voorder werken die het vereischt  zullen moeten met Ruppelmonschen of boomsteen gemaakt worden vanden eisch van het werk. Den aannemer is ook gehouden tot het leveren der benoodigde hoeveelheid kompkens voor de beenen en schoten der schoorsteenen en bewerken derzelve, zonder vergeld als zijnde begrepen in de massie der werken. De Ruppelmondsche platten papesteen zal zijn van de beste kwaliteyd wel gevormd, vlakhaard, klinkende en goed doorbakken niet gekloven of gebrokken hebbende ten minsten 21 d. lengte 10 d. breedte  05 dik. Den boomsteen zal zijn wel gevormd van goede aarde en gelijk doorbakken van eenen dezelfde vorm hebbende 19 lengte 9 breed en 4 dik

Art 5

Den moortel voor alle de funderingen opstandsmuren en gewelven zal zijn vervaardigt in een bak daar toe bestemd en beslagen worden op steenen vloeren, zij zal t’zaamen gesteld worden uit de beste doornijksche kalk niet vervloogen, en op het werk gebluscht en zonder met eenige vrimde stoffie vermengt te zijn, het zand zuiver en scheerpe, de mengeling zal bestaan twee vijfde deesen kalk en drie vijfde zand wel doorvrogt met weijnig water, acht dagen op voordeel gemaakt en dan wederom bewerkt ter voldoening van den opzigter.

De aarbeiders in het kalk-hok zullen niet anders als in dag geld betaald worden. De sleutels van de kalkkok moeten aan den opzigter behandigt worden. Alle bovenstaande bepalingen beschreven moeten nauwkeurig vervolgt worden, op boete van 50 guldens voor ieder overtreding welke zal worden geconstateerd.

Art 6

Voor de opgaande muren zullen de lagen een voor een gelijk vlak en volkomen waterpas strekkende doorgemetseld worden., met dunne voegen vol in den moortel gedrukt, in goed knijtverband gewerkt, de draden nauwkeurig spannen, de noodige mollen naar op de voegen geteekend staan maken en stellen, in het metselwerk is begrepen, het voegen met den voeg spijken. Den aannemer is gehouden het metselwerk van vier tot ..lagen behoorlijk met water te begeeten, boven de verpligtiging de steenen genat te verwerken. Ten einde de noodige soliditeijd te geven aan dit belangrijk deel der werken is den aannemer verpligt de sleutels van alle de … op hunne geheele hoogte met swarren witten hardsteen te voorzien, als wel de kussens waar op de bogens hun beginsel nemen na het centrum te door bekappen. Voor alle de gewelven zullen de formulen door den aannemer gelevert & geplaatst worden, zij zullen naar de kunst gemaakt gesteld en ge..peld worden ten verantwording van den aannemer. De gewelven zelve zullen met de grootste oplettendheid gemaakt worden, in een goed verband, de onderkant der steenen digt en gelijk op de formulen rustende, de lagen zullen na hun centrums verkanten, de laaste opsluitingen zullen met geheele steenen moeten geschieden, zonder stukken van pannen schalin of andere materialen te mogen gebruiken of varkens in de oxelingen te mogen steken, het welk ontdekt zijnde zal het kwalijk gewerkte ten koste van den aannemer afgebroken worden.

Art 7

Den aannemer is gehouden tot het leveren en plaatsen van den noodigen witten hardsteen, of doornycksche zetarduin. Zoo voor de plinthe van het gedeelte rond de onderkerk zoo als de plint gelijkvloers met de kerk al buiten t’zaam lang 84 ellen hoog 0.70

Zes kolommen en 4 pilasters met plinten en bassementen in witten arduin ieder 6 ellen lank t’zaam 60 ellen breed 0.55 op 0.55

Escausinsche hardsteen

(Art 8)

De te leveren en plaatsen hardsteen bestaat : de 4 voetstijlen met voetstukken en plint der kolonnen ider 1.20 hoog 80 duim breed op 80 dik.

Thien zullen derhalve ronde  vensters en vier aan de vergaderkamer en sachristie  met t’zaam 55.20  0.40 breed dik 14 d. 10 capitalen aan de buiten pilasters t'zaam zullen in de halve ronde vensters ider lang 4.30 breeg 35 op 15 d dik.

Drie trappen aan den altaar een aan den koor en een aan de communiebank t’zaam lank 49 ellen 0 34 breed 0.16 dik

Art.9

Alle de te leveren hardsteen zal moeten wezen uit de groeven van Escausinnes of Soignies, uit de beste banken zonder witte of swerte aderen schilvring op de breuk en klinkende. De steen zal volkomen moeten bewerkt zijn volgens de pr..en mallen door den bouwmeester te behandigen, zonder punten of afgesprongen hoeken, zullende t’elkens wanneer ontdekt word dat de afgesprongene hoeken of kanten met zoo genaamde mastie zijn bijgelapt, niet alleen worden afgekeurt, maar de aannemer ook telkens verbueren een boete van vijftien guldens, in vermindering van zijne aannemingspenningen.

Den aannemer is belast tot het plaatsen der steenen door bekwame werklieden inkappen en vastgieten al het noodig ijzerwerk, t’zij krammen haken, dokken of dergelijk werk als deelmakende van deze onderneming, het benoodigt lood zal door den aannemer geleverd worden, zonder vergeld als zijnde in de massa der onderneming berekend.

Art 10

Vloeren in swarte steenen van Baseyck

De vloeren van het nieuw gedeelte kerk en koor t’zaam lang 29 ellen en 8e50 breed

Sacristij en vergaderkamer t’zaam lang 10 ellen op 4el30 breed

Eene terd aan den inganck van den koor lang 8 ellen 35 breeg op 18 dik

Art 11

Deeze vloeren bestaan uit Bazijksche zwarte steenen in der formme bij grondteekening aan te wijzen en volgens localiteit. De steenen zullen zijn van de beste kwaliteit van betamelijke dikte en doorgaans zelve kleur en zullen zorgelijk moeten geslepen en gekant en dus daeniglijk gevoegte en geplaats worden dat de voegen bijna onzichtbaar zijn.

De steenen zullen moeten in droog zand ter dikte van tien duimen gelegd worden en vooraleer het droog zand te mogen leggen, zal den grond sterk moeten gestampd en geeffend worden. Den moortel tot het leggen der vloeren zal moeten gemaakt worden met Doornycksche afgegoten kalk zonder eenige andere mengeling.

Art 12

Timmer in eyken hout

Deze werken bestaan :

Een muurplaat boven alle de muuren der nieuwe aan te bouwen gedeeltens der kerk t’zaam een ontwikkelde lengte van 90 ellen, 22 breeg op 11 dik.

Een ..lijst rond den bouw t’zaam 90 ellen lang 16 breed op 5 dik.

Een voor en onderband aan de kroonlijst t’zaam lang 90 ellen breeg 52 op 3 dik

Alle de hondekens van de buiten kroonlijst bestaand uit 184 stuks ider 0.70 lang 11 breeg op 11 dik

26 schoenen onder de scheirbogen van het dal ider 1 el lang. Breed 25  op 32 dik

26 scheirstijlen ider 2el65 lang 20 breed op 27 dik

26 korbeelen ider 1.80 lang 20 breed op 27 dik

9 scheergebindten ider 6 lang 22  “ 27

8 halve scheirgebindten ider 2.20  20  “  27

9 schierbalken of capelhouten 3.40  15g  “  24

8 halve kapelhouten ider 1.50  15  “  24

18 scheerbeenen   het bovenwerk der kappen ider 3.50 lang  15 breeg  24g  breeg

60 stukbanden ider 1.20 lank  11 breeg op 16 dik

2 slappers en boordboomen t’zaam 8 stuks, t’zaam 65 e 60 lang – breeg 15  op 15 dik

3 fluringen (?) rond den bouw t’zaam lang 196 ellen 11 breeg op 16 dik.

2 kuinhouten (?) t’zaam 22 el lang 15 breeg op 15 dik .Alle de kepers en klespen (?) t’zaam 1050 el lang  9 d dik op 9 breeg.

De muurplaat voor de binnen kroonlijst lang 82 ellen breeg 10 op 15 dik.

184 hondekens met cousalen voor de binnen kroonlijst ider berekent 0.80 lang 9 dik en 9 breeg

16 welfhouten boven de deuren en vensterramen ider 2 ll lang  15 breeg op 30 dik

Timmer boven de sacristij & vergaderzaal

Alle de muurplaten t’zaam 22 l lang, 10 breeg op 15 d. 52 hondekens in de kroonlijst ider 35 lang 9 op 9. De geschaafde kroonlijst bestaande uit 3 deelen t’zaam lang 22 el breed 60 op 3 dikte.

6 schierbeenen ider 5 el lank, 15 breeg op 24 dik

6 kapelhouten  “  2.50     15 &  24

6 schoenen    “  1-00    “    15  & 20

Alle de fluringen en kruinhouten t’zaam 26 e lang, 19 breeg op 16 dik

Alle de kepers en klespen t’zaam lang 100 ellen 9 breed op 9 dik

Art 13

Al het benoodigt eyken hout zal vierkantig bezaagd moeten zijn, zonder spek nog kwade knoppen, wind of ..scheuren niet rijschalig nog geborsten (het schrijnwerk zal het beste..) behoorlijk droog en namenlijk gekapt in goed saisoen zijn, alle de op gegeven swartens blijvend hout zonder de zaag snede te rekenen.

Het hout welk reeds eenmaal goedgekeurd zijnde ..maar van men onder de bewerking mogte ontdekken dat het zelve aan de voorschrevene conditien niet voldoet zal worden afgekeurt, de bewerking van den timmer zal geschieden volgens de regels van de kunst teekening & regels van de kunst de gelegentheid van het werk & orders van den bouwmeesters te geven.

Art 14

Schrijnwerk

13 beweegbare vensterramen in eyken 5 duimen met kleine ha..ens

Twee deuren aan de sacristij en vergaderzaal in eyken vijfduims, voor de vergaring  .3duim voor de paneelen met opgelegde lijsten, en in het verstek vergaart voorzien met de noodige bekleedsels chambrans kroonlijst en hondekens en kloek  voldoende hang & sluitwerk,  ider sloot ..met 2 sleutels.

Art 15

Schalie bent en leywerk

Het schalie of leywerk met bert en nagels daar onder begrepen en beste zijnde deelen ..3 duim deelen voor alle de gedeeltens boven de kerk & koor t’zaam berekent van . lengte van 30 ellen op 11 ellen breed.

Het gedeelte boven de sacristije en vergaderzaal t’zaam lank 11.70 en 5.80 d breed

De Schalien of leyen welke hier gevraagt worden zijn inlandsche van de beste kwaliteit en zullen niet meer dan acht duimen zichtbare kant hebben, nadat zij verwerkt zijn.

Alle de vervloomen(?) en zoomen zullen met behoorlijk locquet loog bewerkt worden, de kruynen boven de dakken zullen met gelijkvormig blaauwe … in goede haere moortel bewerkt worden, en ter lengte dat het werk vereischt.

Art 16

Ijzerwerk

Het te leveren en plaatsen ijzerwerk bestaat

7 Roeyen(?) met sleutels t’zaam 82 ellen lang berekent à 10 p el

4 Roeyen met sleutels in de sacristije ider 8 el lang à 9 p el

Al de Roeyen of kelingen met sleutels boven de gewelven der kerk en koor t’zaam een ontwikkelde lengde van 85 ellen à 10 p el.

De vier vensterramen in de sacristije en vergaderzaal ider 11 e20d berekent à 7 p el. De ijzerbarren met glazen slagen der ..groote alve ronde vensters in de kerk en koor, ider 20 el lank & 7 .p el

Art 17

Het gesmeed ijzer moet taai en buigzaam zuiver inlandsch ijzer zijn, van de beste merken behoorlijk gesmeed, doorbrokkende zijnde van een doffe grauwe kleur, niet glasachtig en zich warm en koud latende buigen.

Art 18

Loodwerken

De aannemer zal gehouden zijn te gebruiken nieuw en beste soort van lood voor de volgende werken. De twee slapers en het gedeelte tusschen de oude kerk en aan te bouwen gedeelte t’zaam 20 el lank / bred 56 0 berekent a 18 ponden p loopende el.

Al het benodigde ..lood voor de ses overboomen berekent op 380 ponden.

Art 19

Geen lood of ijzerwerk zal vermogen geplaats te worden, vooraleer het gewigt en kwaliteit door den … of opzigter van …. aangesteld, geconstaterde te zijn en indien den aannemer dit verzuimde zal het zonder voorkennis geplaatste niet vergoed worden; aan welke bepaling men zich stiptelijk zal gedreegen.

Art 20

Glaswerk en verfwerk

Het glaswerk bestaat

In het beglaazen der 13 vensterramen der sacristije vergaderzaal en krocht t’zaam berekent op 60 vierkante ellen. Het glas zal moeten zijn halfwit uit de fabrieken van Dinant uit de beste bladeren zonder plekken, streppen blaasen of oogen. Bij het beglasen der vensterramen zullen de ..voorafgaandelijk eerst moeten ..worden en zullen de ruyten van volkomen groote ge.den worden.

Van alle zijde las en digt, en de glaspunten zonder .., en met goede ….gemaestikeerd worden, zuiver gestreken en van binnen zinnelijk tegengestopt en schoon gemaakt voor het … Alle de zichtbare houtwerke zullen driemaal met goede lijnolie verf gevermt worden ten genoegen van den bouwmeester belast met de directie der werken

Art 21

Bezet en plakwerk

Het bezetten van al de muren in den krocht of onderkerk gewelf van den krocht alle de binnen mueren der sacristije en vergaderzaal, de gewelven; de muuren der kerk en koor en alle de gewelven der kerk, zullen uitgevoert worden in …,en zijn te saam begroot berekend op 1470 vierkante ellen.

Het belasten en beplakken en ..der kroonlijst ter lengte van 66 ellen.

Alle de kapiteelen der kolonnen en pilasters in plaester in het Jonicksche bouworder

Het plakwerk van alle voorschrevene gedeeltens, muuren krocht gewelfven der krocht sacristije vergaderzaal, gewelven mueren der kerk en koor; zullen met twee couchen bekleed worden en de mengeling der moortel de helft magere zavel en de helft kalk, met genoegzame en voldoende lank koeyen hair, en de tweede couche in witte moortel volgens den ..van het werk

2 Afdeeling

Algemeene voorwaarden

Art 1

Deze onderneming gebeurd voor het geheel inbegrijpt de leveringen van bouwstoffen,handg..aanbrengen van materialen, levering en plaatsing van stellingen, afschutsels, scho..,gereedschappen, nagels vijzen en in het algemeen alle daghuuren en noodwendigheden voor het voltooyen der uit te voeren werken beschreven in de eerste afdeeling.

 Art 2

De aannemer zal gevolgewellijk gehouden zijn, alles ten zijnen koste te leveren, bewerken plaatsen, stellen, vastmakken, inkappen, be.. opmaken, laden, ontladen, vervoeren en verdragen ten voete van het werk

Art 3

Indien eenige kleinigheden welke den aard van het werk vereischt, doch niet uitdrukkelijk in het tegenwoordig bestek beschreven zijnde, uitdrukkelijk in het tegenwoordig bestek beschreven zijnde, zoude ontbreken, zal de aannemer deze ten zijnen ksote moeten leveren en plaatsen als zich op een betrekkelijke wijze in de massa der werken begrepen, alswaer die tot de som van f200- bedrage.

Art 4

De aannemer is gehouden zich voor de uitvoering van alle de werken te gedragen aan de bepalingen van de tegenwoordige voorwaarden, mitsgaeders aan de tot de werken betrekking hebbende plans, grondteekening opstaanden doorsnede en prei…enz en orders door den bouwmeester met de directie der werken belast te geven.

Art 5

Alle de werken zullen moeten uitgevoerd worden met de meeste zorg ider volgens zijnen aard en op de beste wijze alhier


 

_________________________________________________________

Referentie

* Dit lastenboek kan (veilig) gedownload worden op :www.dropbox.com/s/ju7ka2f1d2hxgkn/Voorwaarde1829.pdf?dl=0

* Met dank aan Paul Carteus voor het ‘vinden’ van deze papieren,  digitaal op

https://adore.ugent.be/view/archive.ugent.be:D7AA8E6A-AC42-11DF-8F26-341A79F64438

* 1 el = ong.70cm