De steenbakkerijen van Victor Lagache-Dumont 1899-1901

Enkele documenten uit het archief van aannemer Victor Lagache-Dumont zijn contracten die hij afsloot met arbeiders in zijn steenbakkerijen.(1) De overeenkomsten tussen hemzelf en de arbeiders dateren van 1899 tot 1901. Het betreft hier uiteraard een zeer korte periode maar het geeft wel een duidelijk beeld hoe het verliep in die sector bij de eeuwwisseling van 19°-20° eeuw. Een periode waarin er te Ronse een grote bevolkingsaangroei was (2) en  veel gebouwd werd , zeker in de nieuwe wijk rond de St Martinuskerk. Een dergelijke groep arbeiders in een steenbakkerij heette een tafel en het contract werd altijd afgesloten met één man die de tafel vertegenwoordigde. Uit die documenten blijkt dat Victor Lagache zeker 3 steenbakkerijen had : één in de Kruisstraat, briqueterie de la Cruche, één in de Jan van Nassaustraat, briqueterie de la Perche en één op de Steenweg op Ninove, De Linde. Waarschijnlijk verwijst de laatste naam naar de lindeboom op de hoek van de Steenweg op Ninove en de O.Delghuststraat. De firma Victor Lagache-Dumont werd opgericht in 1870. Na de dood van Victor in 1901 wordt het een familiebedrijf met de naam Lagache-Dumont. In 1929 komt de firma bij Soc. anc. Et. Lagache (Utexbel) en wordt beheerd door Edmond Lagache, gehuwd met Jeanne Vinois.(6) Het bedrijf produceert 5 miljoen stenen per jaar. Wanneer Utexbel haar gebouwen-afdeling afbouwt in 1939, komt de steenbakkerij terug onder PRSL Lagache-Dumont.(5)

Briqueterie de la Cruche in de Kruisstraat wordt in 1899 uitgebaat door de tafel van Etienne Auguste Planchon  uit Wattripont. De steenbakkerij ligt op de “ ancienne propriété Decock”.

Een ander document met een overeenkomst, zonder datum,  voor dezelfde steenbakkerij vermeldt Jules Thiry als verantwoordelijke van de tafel. In 1901 is Auguste Thiry uit Wattripont ‘chef de table’ die het contract afsluit met Victor Lagache. Dit is het laatste contract dat Victor Lagache afsluit met zijn steenbakkerijen want hij overlijdt op 64 jarige leeftijd op 21 juni 1901. Auguste Thiry is geboren te Wattripont op 4 dec 1845 en is de oudere broer van Jules Thiry, geboren te Wattripont op 19 feb 1855.(3)

 Auguste Thiry en echtgenote (4)

In een contract van 28 feb 1901 dat Victor Lagache en Vandenholen afsluiten voor de bouw van een huis 'langsten Oudenaardsten steenweg' staat een mogelijke grondruil vermeld voor de bouw van een steenbakkerij op die grond : " PS In het geval dat de ondernemer de lochting van M. Vandenholen voor een jaar of twee begeert te gebruiken, voor de bebouwing zijner steenbakkerij, zal hij toegelaten zijn zoo te handelen op voorwaarde van eene gelijke vlakte lochting over te laten op denzelfden grond liggende langs den oudenaardsten steenweg."

Briqueterie de la Perche in de Jan van Nassaustraat  wordt in 1899 uitgebaat door Becq Théophile uit Wattripont.

Steenbakkerij van “De Linde”, gelegen op de Steenweg van Ninove, wordt in 1899 uitgebaat door Achille Vanwettere uit Gavere.

De reglementering is in de 3 steenbakkerijen dezelfde. Het contract van de steenbakkerij in de Kruisstraat en in de Jan van Nassaustraat is opgesteld in het frans; die van “De Linde” in het nederlands. Hier volgen enkele van de afspraken die in de overeenkomst staan :

-Het werkseizoen loopt van april tot september en de baas, Victor Lagache, moet voor een woning en kolen zorgen voor de arbeiders. Beddegoed moeten ze zelf meebrengen. Hetgeen doet veronderstellen dat de arbeiders bleven overnachten in de steenbakkerij. In de overeenkomst van de steenbakkerij in de Kruisstraat uit 1901 staat dat de arbeiders recht hebben op een houten woning.

-Victor Lagache betaalt 2,50fr per 1000 gemaakte stenen met een aftrek van 2% voor de gratis uitgedeelde stenen. Ter compensatie van dit kleine verlies krijgt de tafel een ton bier per 100000 gemaakte stenen.

“de gewoone aftrekking van twee steenen ten honderd, waarvoor eene vergoeding van eene ton sectiebier per honderd-duizend steenen gegeven wordt.”

In 1929 wordt de 'biervergoeding' als volgt bepaald : 1 ton bier per 100000 stenen en voor het oven-werk een halve ton per 100000 stenen.

 'De Verbroedering', maart 1929

-De steenbakkerij mag nooit onbemand gelaten worden. Er moeten steeds minimum 3 mannen aanwezig zijn.

-Enkele werkonderrichtingen worden ook opgesomd in het contract zoals het verplicht afdekken van de stenen met stromatten bij te felle zonneschijn; de stenen moeten op een licht hellend vlak geplaatst worden zodat het water er gemakkelijk kan afvloeien, etc.

Deze foto is genomen in één van de steenbakkerijen van Lagache en dateert uit +/- 1925. Merk op dat de stelling gemaakt is van enkele biertonnen. Mogelijk zijn het de biertonnen die een deel van de vergoeding waren voor de arbeiders.

In 1946 krijgt de firma Lagache-Dumont toelating van de Bestendige Deputatie om in de Kapellestraat te Ronse een veldsteenoven uit te baten met motorpers. Hun verzoek bij de Beroepsverening van Steenbakkerijen om opgenomen te worden, wordt afgewezen omdat zij volgens deze vereniging geen stenen maken voor de verkoop.(8)

Referentie’s

(1)    Met dank aan Martial Geenens voor het ter beschikking stellen.

(2)    https://ronse-door-de-eeuwen.webnode.be/bevolkingsstatistieken/

(3)    www.geneanet.be

(4)    Met dank aan Alain Thiry, kleinzoon van Auguste Thiry.

(5)    Brief dd.18.7.1945 van Syndikale kamer van Hout en Bouw Ronse en omstreken, met vraag naar kolendistributie voor deze steenbakkerij. Edmond Lagache is dan ere-voorzitter van deze Syndikale Kamer.

(6) 

(7) De familie Lagache-Dumont schonk in 1914 een driedelig glasraam aan de St Martinuskerk.(achteraan zuidkant)

(8)